ULUSLARARASI ZEYTİN KONSEYİ (UZK)
Merkezi Madrid’de bulunan Uluslararası Zeytin Konseyi(UZK) 1956 yılında kurulmuş olup, 1959 yılından bugüne kadar Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması’nın idaresinden sorumlu ve BM çatısı altında yer alan uluslararası bir kuruluştur.
Konsey’e Türkiye ilk kez 28.06.1963 tarihinde üye olmuş ancak 22 Mayıs 1998 tarihinde Konsey’den ayrılmıştır. Sektörden gelen talepler çerçevesinde mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından 2004 yılında Uluslararası Zeytin Konseyi(UZK)’ne ülkemizin yeniden üye olmasına ilişkin girişimler başlatılmıştır. Dışişleri Bakanlığı’nca yürütülen ve mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığının da teknik destek verdiği “2005 Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması”nın iç onay hukuk sürecinin tamamlanmasına yönelik çalışmalar sonucunda; – 2005 Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması’na katılmamızın uygun bulunduğuna dair 5929 sayılı Kanun 10.12.2009 tarihli ve 27428 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. – 5929 Sayılı Uygun Bulma Kanunu’nun verdiği yetkiye dayanarak “2005 Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması”na katılmamız 20.02.2010 tarih ve 27499 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 11.02.2010 tarihli ve 2010/113 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kararlaştırılmıştır. – Dışişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan “Katılım Belgesi”, 21.02.2010 tarihinde Başbakanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN başkanlığında, Anlaşma’da depoziter ülke olarak gösterilen İspanya’ya yapılan resmi ziyarette İspanya Dışişleri Bakanlığı’na tevdi edilmiştir. – İspanya Dışişleri ve İşbirliği Bakanlığı tarafından 5 Nisan 2010 tarihinde ülkemizin üyeliğinin bildirilmesine ilişkin bir Tevdi Belgesi düzenlenmiş ve Dışişleri Bakanlığımıza iletilerek Üyeliğimizin 21 Şubat 2010 tarihinden itibaren geçerli olduğu bildirilmiştir. – Diğer taraftan, 7 Nisan 2009 tarihinde Dışişleri Bakanlığı’nda yapılan ve mülga Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile mülga Dış Ticaret Müsteşarlığı yetkililerinin de katıldığı toplantıda, UZK’ya üyelik sonrasında Konsey ile yapılacak faaliyetlerde ülkemizdeki kurumlar arasında koordinasyonunun mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yapılması konusunda mutabakata varılmıştır. Bu doğrultuda mülga Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğü (Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü), – 08/01/1985 tarihinde kabul edilip 08/01/1985 tarihli ve 18639 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanunun 13. Maddesinin d bendine istinaden, – Bakanlık Makamının 10.06.2010 tarih ve 21 sayılı Onayı ile 2005 Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması’nın hükümleri gereğince, Ülkemiz sorumluluklarının yerine getirilmesinin takibi, Ülkemizdeki kurum ve kuruluşların Bakanlığımızca koordine edilmesi, Konseyle ilgili yazışmaların yapılması, UZK ile ilgili olabilecek diğer konulardaki çalışmaların yürütülerek sekretarya hizmetlerinin verilmesi, Konsey tarafından her yıl yeniden hesaplanılarak gönderilecek olan yıllık katkı payının ödenmesi hususlarında yetkilendirilmiştir.
ULUSLARARASI ZEYTİN KONSEYİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER
2010 yılında Sırbistan’ın ayrılmasından sonra üye sayısı 17’ye düşen Konsey, Dünya zeytinyağı üretiminin %93’ünü ve Dünya zeytinyağı ihracatının da %96’sını temsil etmektedir. Konsey’in gözlemci üyeleri; Birleşmiş Milletler, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı(UNCTAD), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı(UNDP), Dünya Sağlık Örgütü(WHO), Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu(FAO), Codex Alimentarius Komitesi, Uluslararası İş Organizasyonu(ILO), Birleşmiş Milletler Bilim ve Kültür Organizasyonu (UNESCO) ve Birleşmiş Milletlerin diğer uzmanlaşmış ajansları ile Avustralya Zeytin Birliği(AOA)’dir.
KONSEYİN GÖREVLERİ
“2005 Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması” gereğince Konsey’in başlıca görevleri; – Anlaşma’da yer alan zeytinyağları, prina yağları ve sofralık zeytinlerin adlandırma ve tanımlamalarında değişiklik yapmak(Anlaşma m. 21/3) – Üyeler tarafından yapılan ürünlerin adlandırılması ve coğrafi işaret verilmesi faaliyetlerinin karşılıklı olarak tanınması için sistem geliştirmek(Anlaşma m. 22/3) – Adlandırma ve coğrafi işaretler konusunda çıkan ihtilafların çözümü ile ilgili tetkiklerde bulunmak(Anlaşma m.23) – İstatistiksel veriler derleyerek zeytinyağı, prina yağı ve sofralık zeytin için arz ve talep tahmini yapmak(Anlaşma m.24/1,2) – Uluslararası ticaretin genişlemesini ve zeytinyağı ve sofralık zeytin tüketiminde artış temin edecek yolları ve vasıtaları tetkik etmek(Anlaşma m.25/3) – Üye ülkelere; a) zeytinyağı, prina yağı ve sofralık zeytin muameleleri için standart bir uluslar arası sözleşmenin kabul edilmesi ve kullanımı, b) zeytinyağı, prina yağı ve sofralık zeytin muamelelerine ilişkin herhangi bir ihtilafın üstesinden gelmek için uluslar arası bir uzlaştırma ve tahkim ofisinin teşkil edilmesi ve faaliyet göstermesi, c) zeytinyağı ve prina yağının fiziksel, kimyasal ve organoleptik nitelikleri için standart uygulanması, d) yeknesak analiz yöntemlerinin teşkil edilmesi hususlarında tavsiyelerde bulunmak(Anlaşma m.25/3) – Uluslararası ticarette haksız rekabeti engellemek için faydalı bulunan önlemleri almak (Anlaşma m. 25/4) – Zeytin yetiştirme, zeytinyağı ekstrasyonu ve sofralık zeytin işleme sanayisini kapsayacak şekilde teknik işbirliği için programlar tasarlamak, desteklemek ve detaylandırmak (Anlaşma m.26) – Üyelerin genel menfaatlerine yönelik olarak araştırma-geliştirme projeleri oluşturabilmek ve gerekli durumlarda bu konuda ihtisaslaşmış araştırma kurumları, laboratuarlar ve merkezler ile işbirliği yapmak (Anlaşma m. 27) – Zeytin sektöründeki, bilhassa gelişme yolundaki üyelerden, muhtelif seviyelerde teknik uzman için hatırlatıcı kurslar ve eğitim kursları organizasyonuna yönelik gerekli çalışmalar yapmak( Anlaşma m.28) – Zeytin yetiştirilmesi, zeytinyağı ekstrasyonu ve sofralık zeytin işleme tekniklerinde gelişmiş üyelerden gelişmekte olan üyelere teknoloji transferini teşvik etmek ve teknik işbirliğini kolaylaştırmak(Anlaşma m.28/2,3) – Genel veya bilimsel-teknik uluslar arası seminer ve toplantılar düzenlemek, spesifik çalışma ve operasyonlar yürütmek, teknik bilgi toplamak ve üyelere dağıtmak(Anlaşma m.28/5) – Üyeler arasında bölgesel ve bölgelerarası planlama çerçevesindeki faaliyetler dahil, zeytin yetiştiriciliği, zeytinyağı ekstraksiyonu ve sofralık zeytin sanayisine ilişkin faaliyetlerin koordinasyonunun geliştirilmesi ile Anlaşma’nın hedeflerine ulaşılması için iki taraflı ve çok taraflı işbirliğinin teşvik edilmesini sağlamak(Anlaşma m.28/5) – Zeytinyağı ve sofralık zeytinlerin, bilhassa beslenme değerleri ve kendilerine özgü diğer niteliklerine referansla, biyolojik değerleri üzerinde uygun çalışmaları ve araştırmaları teşvik ve koordine etmek (Anlaşma m.29/a) – İhtisas kurumlarıyla bağlantılı olarak, zeytin sektörüyle bağlantılı herhangi bir diğer standardın yanı sıra, zeytinle ilgili terminoloji ile zeytin ürünlerini ve ilgili analiz yöntemlerini kapsayan standartları tanzim etmek (Anlaşma m. 29/b) – Zeytinyağı, prina yağı ve sofralık zeytinin uluslar arası ticareti için yerleşmiş, adil ticaret uygulamalarının uygun bir külliyatının tanzim etmek için gerekli önlemleri almak(Anlaşma m.29/c) – Üyeler tarafından talep edilmesi halinde zeytinyağı ve sofralık zeytin tüketiminin arttırılması için ortaklaşa genel promosyon faaliyetleri düzenlemektir.(Anlaşma m.30/3)
KONSEY’İN ORGANİZASYON YAPISI
Konsey’in yapısına kısaca göz atacak olursak, her üye ülke Konsey’in çalışmalarıyla ilgili iletişimin sağlanması ve bildirimlerin gönderilmesi için bir veya birkaç kişi ya da makamı temsilci olarak belirler. Başkan ve Başkan Yardımcısı Konsey’in yıllık olağan sonbahar toplantısında seçilir ve bir sonraki toplantıya kadar görevde kalır. Bu seçimler ülkeler arasında alfabetik sıralamaya göre yapılmakta olup ülkelerin isimleri İspanyolca olarak sıralanır. Konsey’in sekretaryasını, sorumluluğunu İcra Direktörü’nün yürüttüğü İcra Sekreterliği gerçekleştirmektedir. İcra Direktörü ve Direktör Yardımcısı üyelerin gösterecekleri adaylar arasından 4 yıllığına seçilir. Bunun yanı sıra, Konsey’in genel kurulunu oluşturan Üyeler Konseyi’nin zeytinyağı ve sofralık zeytin ile ilgili özel konularda çalışmalar yapmak üzere kurulan komiteleri mevcuttur. Tanıtım Komitesi, Mali Komite, Teknik Komite, Danışma Komitesi ve Ekonomi Komitesinden oluşan bu komitelerin ve bunların alt komitelerinin toplantılarına ve çalışmalarına katılmak üzere üye ülkeler temsilcilerinin isimlerini İcra Sekreterliği’ne bildirirler. Danışma Komitesi’nde şuan ülkemizi altı kişi temsil etmektedir. 2010 Yılında Gerçekleştirilen Faaliyetler Ülkemiz için Konseyin hesaplamış olduğu 298.441,88 Avro’luk 2010 yılı katkı payı ödenmiştir. 22-25 Haziran 2010 tarihlerinde Fas’ta gerçekleştirilen UZK 15. Olağanüstü Üyeler Konseyi Oturumu’na katılım sağlanmıştır. Ülkemizi UZK Danışma Komitesi çalışmalarında temsil etmeleri amacıyla 3 üretici, 1 sanayici, 1 tüccar ve 1 tüketici temsilcisinden oluşan listemiz 26 Temmuz 2010 tarihinde Konseye bildirilmiş, ancak görülen lüzum üzerine bu liste 30 Aralık 2010 tarihinde güncellenmiştir. 20 Temmuz 2010 tarihinde Madrid/İspanya’da yapılan Coğrafi İşaretlerin Belirlenmesi ile ilgili Yürütme Komitesi toplantısına Türk Patent Enstitüsü’nden katılım sağlanmıştır. UZK Teknik Komite bünyesinde faaliyetlerini yürüten çalışma gruplarının 2010 ve 2011 yıllarında yapılacak toplantılarına katılacak kişilerin listesi Konsey’e iletilmiştir. 2010-2011 yılları için tahmini zeytin ve zeytinyağı denge tabloları, ilgili kurum ve kuruluşlardan alınan bilgiler doğrultusunda doldurularak 4 Ağustos 2010 tarihinde Konsey’e iletilmiştir. 21-23 Ekim 2010 tarihleri arasında İtalya’da düzenlenen Coğrafi İşaretler Seminerine Türk Patent Enstitüsü ve Genel Müdürlüğümüz tarafından katılım sağlanmış, Türkiye’de zeytinyağı ve sofralık zeytin coğrafi işaretleriyle ilgili mevcut durum ile ilgili sunum yapılmıştır. 22 Ekim 2010 tarihinde İtalya’da Coğrafi İşaretler Semineri ile eşzamanlı olarak düzenlenen UZK 36. Danışma Komitesi toplantısına, daha önce isimleri bildirilen temsilcilerimizin katılımı sağlanmıştır. 13-17 Aralık 2010 tarihleri arasında düzenlenen “Sofralık Zeytin Standartları Kursu”na ilgili kurumlardan 4 temsilcinin katılımı sağlanmıştır. 22-26 Kasım 2010 tarihlerinde Konsey’in Genel Merkezi’nin bulunduğu Madrid/İspanya’da gerçekleştirilen UZK 98. Üyeler Konseyi Olağan Oturumu’na katılım sağlanmıştır. 36. Danışma Komitesi Toplantısı’nda alınan karar doğrultusunda zeytin ve zeytinyağı sektörü ile ilgili olarak doldurulması istenen soru formları ilgili kurum ve kuruluşlardan alınan bilgiler doğrultusunda doldurularak Konsey’e iletilmiştir. 2011 yılında düzenlenecek Komite toplantılarına ev sahipliği yapma isteğimiz önce 12.11.2010 tarihli yazılı olarak daha sonra da 98. Üyeler Konseyi Olağan Oturumu’nda sözlü olarak dile getirilmiş ve talebimiz olumlu değerlendirilmiştir. Bunların yanı sıra, UZK çalışmaları kapsamında ilgili kurum ve kuruluşlar ile UZK arasında gerekli yazışmalar yapılmakta, UZK internet sitesi takip edilerek duyurular ve ihale ilanları ile ilgili kamu ve özel kuruluşların bilgilendirilmesi için gerekli çalışmalar yürütülmektedir. 2011 Yılında Gerçekleştirilen Faaliyetler Ülkemiz için Konseyin hesaplamış olduğu 363.060,25 Avro’luk 2011 yılı katkı payı ödenmiştir. Ülkemizin talebi sonucu 17. Olağanüstü Üyeler Konseyi Oturumu (Genel Kurul, Danışma Komitesi, Ekonomi Komitesi, Tanıtım Komitesi, Teknik Komite, Mali Komite) toplantıları 27 Haziran- 1 Temmuz tarihleri arasında İstanbul’da başarı ile gerçekleştirilmiştir. Ülkemiz, yürütülen diplomatik çalışmalar sonucu da 3. Dünya Zeytin Koleksiyonu’na aday olan İran, Ürdün, Mısır ve Suriye’yi geride bırakarak ev sahipliği yapmaya hak kazanmıştır. UZK’nın prestijli projelerinden olan Dünya Zeytin Koleksiyonu tüm üretici ülkelerden gelen zeytin genetik çeşitlerinin bir araya toplanacak olması sebebiyle önem taşımaktadır. Ülkemiz ayrıca finansmanı UZK tarafından sağlanan RESGEN Projesinin (Zeytin genetik kaynaklarının kullanımı, toplanması, tasnifi ve muhafazası) uygulanacağı ülkeler arasında yer almıştır. İspanya Jaen Üniversitesinde düzenlenen “Zeytinyağı Tadım Uzmanlığı Kursu” için sektörden başvurusunu yaptığımız 3 aday burs almaya uygun görülmüş ve Eylül-Aralık aylarını kapsayan 4 aylık eğitime katılmışlardır. UZK tarafından üye ülkelerdeki tanıtım faaliyetlerine yönelik projelere verilen hibeler için ülkemizden 5 proje teklifi iletilmiş ve bunlardan 4’ü hibe almaya hak kazanmıştır. Projelerin tamamı 2011 yılı sonuna kadar uygulanmıştır. UZK nezdinde yapılan girişimler sonucu zeytinyağı sektörünün geleceği için önem arz eden 5 günlük “Tadım Paneli Eğitimi” 30 kişilik bir gruba İspanya’dan gelen bir uzman tarafından Haziran ayında İzmir’de düzenlenmiştir. Zeytin ve zeytinyağı istatistikleri açısından ilk üç arasında yer alan ülkemiz adına yaptığımız başvuru sonucunda, ülkemiz UZK Mali Komitesi’nde 2012-2013 yıllarında başkan yardımcılığı, 2014 yılında başkanlık görevini üstlenecektir. UZK tarafından finanse edilen “Zeytin Yetiştirme Sistemleri ve Zeytinyağı Kalitesi” konulu uluslararası seminer için sektör çalışanları arasından gösterdiğimiz 5 aday 12-16 Aralık tarihleri arasında seminere katılım sağlamışlardır. UZK Teknik Komite bünyesinde faaliyetlerini yürüten çalışma grup katılacak uzmanların listesi Konsey’e iletilmiştir. Genel Müdürlüğümüzce çalışma gruplarının faaliyetleri toplantı sonrası raporlama ve koordinasyon toplantıları ile takip edilmiştir. Sektörden alınan bilgiler ve tahmin çalışmaları sonucu, zeytin ve zeytinyağı istatistikî bilgileri yıl içerisinde Konsey’e iletilmiştir. 21-25 Kasım 2011 tarihlerinde Konsey’in Genel Merkezi’nin bulunduğu Madrid/İspanya’da gerçekleştirilen UZK 99. Üyeler Konseyi Olağan Oturumu’na aktif katılım sağlanmıştır. Organizasyon şeması, iç tüzük, mali usuller yönetmeliği gibi UZK’nın iç işleyişini düzenleyen ve değişiklik öngörülerek ülke görüşü istenen konularda ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içinde çalışmalar yapılarak ülke görüşü oluşturulmuş ve UZK’ya iletilmiştir. Bunların yanı sıra, UZK çalışmaları kapsamında ilgili kurum ve kuruluşlar ile UZK arasında gerekli yazışmalar yapılmakta, UZK internet sitesi takip edilerek duyurular ve ihale ilanları ile ilgili kamu ve özel kuruluşların bilgilendirilmesi için gerekli çalışmalar yürütülmektedir.
AMAÇ VE HEDEFLERİMİZ
Türk zeytin ve zeytinyağı sektörünün, genetik haritalama ve ıslah çalışmalarının yetersizliği, işleme teknolojisi ile ilgili kalifiye eleman sıkıntısı, gübreleme, ilaçlama, sulama, makineli hasat, prina yağlarının değerlendirilememesi ve karasu gibi mevcut sorunlarının UZK ile yapılacak ortak çalışmalar sonucunda değerlendirilerek çözüm yollarının aranması, Özellikle gümrük sorunlarının ortaklaşa çözümle aşılarak katma değeri yüksek ambalajlı ürünlerin Avrupa pazarına girişinin artmasının sağlanması, Türkiye’de kayıtlı bulunan Gemlik Zeytinleri, Güney Ege, Edremit Körfezi ve Ayvalık Zeytinyağları gibi coğrafi işaretlerin UZK tarafından tanınmasının sağlanması, UZK’nın bünyesinde yer alan fuar, medya turları gibi tanıtım faaliyetleri ile Türk zeytin&zeytinyağının tüm dünyaya tanıtılmasının sağlanması, Konsey’in sağladığı teknik gezi ve eğitim faaliyetlerinden azami düzeyde faydalanarak zeytin yetiştiriciliğinde üreticimizin bilinçlenmesi ve daha kaliteli ürünler yetiştirilmesi için uygun ortamlar yaratılmasının sağlanması, Sektörün paydaşlarının üretiminden tüketimine kadar zeytin ile ilgili projeler oluşturmasının sağlanması ve bu projelerin Konsey’e kabul ettirilmesi başlıca amaçlarımızdandır.