ZEYTİN BAHÇELERİNDE GÖRÜLEN ZARARLI AKARLAR

Akarlar hakkında daha detaylı bilgi almak için lütfen aşağıdaki linke dokunun

Akarlar PDF

ZARARLI AKARLAR (Acarina spp.)

1. TANIMI
Zararlı böcek olmayıp bir akar türüdür.
Oldukça küçük zararlılar olduğu için, çıplak gözle görmek zordur.
Vücut 0.1-0.2 mm uzunluğundadır.
Zeytin ağaçlarında zararlı olan Eriophid akarlar, vücut yapıları türlerine göre değişerek oldukça önemli değişiklikler gösterir.
Diğer akarlardan farklı olarak bu türlerde iki çift bacak vardır.
Çok nadir olarak 4 çift bacağa sahiptirler.
Erginler, sarımsı renkten koyu kahveye kadar değişen renklerdedir.
Çok yavaş hareket ederler.
Diğer akar türlerinde de olduğu gibi vücutları kısa ve tombul görünüştedir.

2. YAŞAYIŞI
 Zeytin akarının kışı geçiren dişileri, yaprakların üst yüzeyinde bulunur.
Bu dönemde her bir yaprakta yaklaşık olarak 1-4 adet akar görülür.
Zararlının iki nimf dönemi vardır.
Nimfler yaklaşık olarak, 15 gün sonra ergin olur.
İlkbaharın başlangıcında dişiler, çiftleşmeye başladıkları tomurcuklara ve genç yaprakçıklara gelir.
Zararlı kısa bir sürede tüm yaşam evrelerini tamamlar.
Çiçeklenme dönemi boyunca bireyler gelişmekte olan tomurcuklara, çanaklara ve dişi organlara göç etmektedir.
Her bir çiçekte 100 kadar akar bulunur.
Bireyler daha sonra genç meyvelere hareket eder.
Yaz boyunca zararlı, yapraklara geri dönmekte ve popülasyonları tekrar azalmaktadır.
Ülkemiz zeytin alanlarında Aceria oleae (Nal.) ve A. olearius (Castagnoli) olmak üzere iki eriophyid türü bulunmakla birlikte, yaygın olarak bulunan tür zeytin akarıdır.
Ayrıca, Marmara bölgesinde de Brevipalpus oleae (Baker), Aceria oleae (Nal.),Tarsonemus sp.,Tydeus sp., Anthoseius involutus Liv.& Kuzn, ve Typhlodromus athiasae (Scheuten) türlerinin zeytinde zararlı olduğu belirlenmiştir.

3. ZARAR ŞEKLİ
Akdeniz bölgesine özgü bir zararlı olup, zeytin yetiştirilen birçok ülkede görülür.
İlkbahar ve sonbaharda çok zararlı olmaktadır.
Yaprakların alt yüzeyinde yaşar ve zarar verir.
Zeytin ağaçlarının zararlıya karşı duyarlılığı ve yoğunluğu çeşide göre değişir.
Zeytinin tomurcuk, çiçek, meyve ve yaprak gibi organlarında zararlıdır.

3.1.Yaprak Zararı
Zeytin ağaçlarında kışlamış erginler ilk olarak nisan-mayıs aylarında görülür.
Ergin ve nimfler yapraklarda emgi yaparak zararlı olur.
Yaprakta beslenmeleri sonucunda, yaprak üst yüzeyinde özellikle de orta ve uç kısımlarda yeşilimsi sarı renkli ve hafif içe doğru çökmüş yoğun lekelenmeler görülür.
Özellikle sürgün ucunda yeni çıkan yaprakların üst yüzeyinde emgi yapar.
Özsu emilen noktalarda hafif renk açılması ve bu noktalardan aşağıya doğru hafif çöküntü oluşur.
Ayrıca, ucu sivri zeytin yapraklarında orta damarlarının kısa kalarak uç kısmı kütleşir, kalp şeklini alır ya da yaprak uç simetrisi bozularak bir taraf normal, diğer taraf ise küt kalır.

3.2.Tomurcuk Zararı
Tomurcuğun oluşmaya başladığı, olgunlaştığı ve patladığı dönemlerde yoğun akar kolonileri görülür.
Akarların, beslenmeleri sonucu lokalize oldukları yer hafifçe çukurlaşır ve renk hafif koyu yeşile dönüşür.
Tomurcukların büyümesiyle birlikte akar populasyonunda artış görülür.
Yoğunluk tomurcuklarda daha fazla olmakta ve özellikle bu kısımlarda beslenmektedir.
Akarların lokalize oldukları yerlerde yer yer pas renginde lekelenmeler oluşur.
Zararlı, tomurcukların patlaması ve ilk yarıkların oluşmasının ardından bitkilerin erkek (anter) ve dişi (pistil) organı üzerinde beslenir.
Ancak, bu kısımlarda herhangi bir renk ya da şekil değişikliğine neden olmamaktadır.
Tomurcuklardaki esas zarar, patlamaya yakın olduğu dönemde görülür.
Bu dönemde renk önce açık yeşile, sonra da kahverengiye dönüşür ve tomurcuklar kuruyarak dökülür.
Populasyonun çok yoğun olduğu somaklarda, bütün tomurcuklar kahverengileşip dökülür ve geriye sadece somak sapı kalır.           

3.3. Çiçek Zararı
Çiçeklenmenin ilk dönemlerinde, çiçek organlarında küçük pas lekeleri oluşur.
Bu dönemde, kısa süre içerisinde populasyon petal yaprakların açılmasıyla birlikte yayılır.
Yaklaşık bir hafta süren çiçeklenme dönemi boyunca zararlı, petal yaprak ve ovaryum kırışıkları arasına giderek buralarda beslenir.
A. oleae’nin yaptığı zarar sonucunda çiçekler kuruyup dökülür. Yoğun populasyonlarda çiçek ve genç meyve zararından dolayı ağaç meyvesiz kalır.
Zararlı, prematüre çiçek dökümü, meyve oluşumunda azalma ve küçük meyvelerin dökülmesine neden olur.
Düşük populasyonlarda çiçeklerde görülen zarar önemli değildir.

3.4.Meyve Zararı
Zararlı, yaprağın meyve ile birleştiği yerde, yaprak altında ve sap çukurunun etrafında beslenir.
Meyve sap çukurunda beslenme nedeniyle yoğun populasyon oluştururlar.
Zararlının toplu halde meyve sap çukurunda beslenmesi sonucu hafif bir çukurlaşmayla birlikte renk koyu yeşile dönüşür ve aynı zamanda beyaz ince ipliksi uzantılar meydana gelir.
Bu uzantılardan dolayı zararlının beslendiği yer beyazımsı bir renk alır.
Meyvenin ilk oluşmaya başladığı dönemde zeytin akarı, sap çukurunda beslenir.
Meyvelerin irileşmeye başlamasıyla birlikte yaprakların dışındaki alanlarda beslenen zararlının esas zararı, bu dönemde görülmeye başlar.
Meyve büyümesiyle birlikte beslenme yerlerinde kanal, çukur ve meyve ortasında içe doğru büzülme gibi anormal şekillenmeler oluşur ve daha sonra da uyuz benzeri kahverengi lekeler belirmeye başlar.
Bu lekeler zamanla çatlayarak parçalı bir görünüm alır.
Bu lekelerin arasında ve çevresinde beyazımtırak gümüşi renkte alanlar belirir.
Çoğunlukla meyve sap çukuru ve çevresinde oluşan şekil bozuklukları bazı meyvelerde meyve ortasına kadar yayılır.

4. KONUKÇULARI
Polifag zararlıdır.               

5. MÜCADELESİ
5.1.Kültürel Mücadelesi
Bahçe içerisindeki yabancı otlar temizlenerek bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
Fazla azotlu gübreleme ve sulamadan kaçınılmalıdır.

5.2. Kimyasal Mücadele
Zeytin akarına karşı meyve tutumunun olmadığı yok yıllarında ve populasyonun düşük olduğu dönemlerde mücadele yapılmamalıdır.
Mücadele yapılıp yapılmayacağına karar vermek için ilkbaharda sürgün uçları ve çiçekler dikkatli bir şekilde kontrol edilir.
Eğer bu kontroller sonucunda bir sıra üzerindeki zeytin ağaçlarında zararlı yoğunluğu yüksek bulunursa çiçeklenme başlangıcından önce uygulama yapılır.
Mücadele çiçeklenmenin başlangıcında yapılmalıdır.
Genç ağaçlarda kontrol önlemleri ise büyüme periyotlarında alınmalıdır.
Meyve zararını önlemek için çiçeklenme öncesi erken uygulama yapılır.
Yaprak zararını önlemek için ise birden daha fazla uygulama yapmak gerekir.

5.3. Kullanılan İlaçlar ve Dozları
Türkiye’de zararlının meyve ağaçlarında ruhsatlı ilaçları bulunmakta olup henüz zeytin ağaçlarındaki zararına karşı ruhsatlandırılmış kimyasal ilaç mevcut değildir.